“Во ДПМ членувам од 2015 година и, за жал, како што одминува времето сметам дека шансите нешто таму сериозно да се поправи и да се подобри се многу мали. За подобро да ме сфатат сите што не се од фелата, би го споредила ДПМ со фирмите загубари од транзицијата”, вели, меѓу другото, поетесата, панкерка и феминистка, годинашната добитничка на наградата „Браќа Миладиновци“
Јулијана Величковска (1982, Скопје) е писател, уредник, преведувач, основач на издавачката куќа „ПНВ Публикации“ од Скопје, соосновач и директор е на „Скопскиот поетски фестивал“ и програмски директор на „Поетска ноќ во Велестово“ во Охрид. Член е на Друштвото на писателите на Македонија. Авторка е на стихозбирки („Комарци“, „Отворена книга“, „Рајсфершлус“), на романот „Годишни времиња“, на книгата за деца „Ведра“, за која ја освои наградата за најдобар текст во сликовница за книги издадени во 2021 и 2022 година на меѓународниот фестивал за литература за деца и илустрација „Литера“; на монографијата „ХХ години Поетска ноќ во Велестово“, авторка е и на триесетина книжевни преводи од англиски, руски, српски, хрватски и од црногорски јазик.
Нејзините песни се препеани и објавени на дваесетина светски јазици. Нејзиниот роман „Годишни времиња“ беше објавен на бугарски јазик, изборот песни „Кутија на стравот“ е преведен на азарбејџански јазик, избор песни на англиски јазик – „Очекувам лавови“…
Застапена е во неколку антологии на македонската современа поезија издадени во Македонија, Србија, Чешка, Грција, Италија и во Колумбија, во две антологиии на современата светска поезија – едната издадена во Кина, а другата во Албанија, како и во три антологии на куси раскази објавени во Македонија. Учествувала на бројни интернационални книжевни фестивали низ Европа и Азија.
А за збирката „Рајсфершлус“, летово ја доби наградата „Браќа Миладиновци“ за најдобра поетска книга објавена на македонски јазик меѓу две изданија на фестивалот Струшки вечери на поезијата. Величковска наградата им ја посвети на сите жени чиј глас бил замолчан или стишан, како и на професорот и писател Драги Михајловски кој почина во 2022-ра.
Што значи за Вас насловот „Рајсфершлус“? Какви алузии или симболи носи?
Зборот „рајсфершлус“ на германски јазик значи патент, а токму патентот како извесна гранична линија помеѓу две парчиња текстил (текстура/текст) што иманентно го содржи својството да се одвојува и притоа да разделува или да се закопчува и притоа да поврзува, беше совршен симбол за сето содржано во книгата, сите песни во збирката говорат за разните двојства, односно, за тоа помеѓу.
„Рајсфершлус“ стилски е помеѓу поетскиот јазик и науката за јазикот (во циклусот „граматички игри“ поетските слики се градени со цитати од Граматиката на Блаже Конески, Толковниот речник на македонскиот јазик и сл.), помеѓу поезијата и прозата (бидејќи овие песни се во прозен облик), но на тематско ниво говорам за подвојувањето или поврзувањето самите со себе при разните животни предизвици (циклусот „нашите ѕидови“), за нашиот однос со другите или со другите простори (во циклусот „подвојувањето“), но им давам глас и на многу женски ликови од книжевната историја (митови, епови, бајки и посовремена литература) и можност низ мене да ја раскажат својата страна на приказната, за која знаеме од трети лица и ги портретирам како личности со свои стравови, сомнежи, желби и ставови, а не само како немоќни жени (Ангелина, Пепелашка, Снежана…), што треба да ја прифатат нивната предодредена судбина и да копнеат по некаков спасител за нивната приказна да има среќен крај (во циклусот „антибајки“).
Би додала и дека сите букви во книгата се малечки, односно еднакви, за да бидат симбол за запчињата од патентот, и отсуството на големите букви и интерпункциските знаци за пауза (запирки и точки) е покана до читателите да си играат со „патентот“, да прават паузи кога сакаат каде што сакаат, да се навраќаат и да продолжуваат, како да си играат со патентот, односно активно да влијаат врз значењето на исказите и на поетските слики.
Книгата е опишана како „постмодерна, експериментална и длабоко феминистичка поезија“. Се согласувате ли со описот?
Околу тоа како би ја опишала јас, веќе делумно одговорив на претходното прашање, а што се однесува на карактеризирањето на книгата од страна на жирито, сметам дека описот е соодветен, сето тоа е така, иако, би сакала да кажам дека кога работев на книгата воопшто немав некаква предумисла да напишам постмодерна или експриментална книга. Едноставно, по подолго зреење на книгата во мене, во моите мисли и во мојот емоционален свет, доаѓа момент кога препознавам дека има нешто живо во мене и веќе е подготвено да се роди. Песните избраа да се појават во овој облик, па кога во творечкиот процес навлегов подлабоко во обид да го разберам и запознам делото што го создавам, сфатив дека вака напишани, без интерпункција, со мали букви, без поделба во стихови, совршено одговараат на патентот како концепт, што некако самиот од себе се наметна, и кога го увидов тоа, во фазата на уредувањето на книгата им дозволив на песните да егзистираат во својот првичен облик. Сепак, дека е длабоко феминистичка, би рекла дека беше свесна одлука и потреба да се осветлат некои аспекти од животот на жените и нашето општење во светот, но и да прикажам дел од светот во нас.
Како изгледаше процесот на изборот на теми и форми што ги испреплетувате во „Рајсфершлус“?
Темите во книгата произлегоа од моето животно и читачко искуство. Почнувајќи од фактот дека понекогаш, чисто за забава, избирам да читам граматика или речници, и дека уште од мала на училиште бев фасцинирана од разните дефиниции на нештата, оти беа куси, сеопфатни, прецизни и без одвишни зборови, како некаков сируп, некаква есенција, густи со семантички значења, направи да тежнеам на тој начин и да пишувам, да бидам економична во изразот и со што помалку зборови да кажам што повеќе. Ако првиот циклус „граматички игри“ се однесува на науката за јазикот и комуницира со некоја поодбрана публика (филолози), би рекла дека со следниот циклус насловен „антибајки“ веќе се доближувам до речиси секој читател, осврнувајќи се на некои од најпознатите женски ликови од книжевната историја. Понатаму, во циклусот „подвојувањето“ пишувам под импресии од неколку патувања во Ирска и во Турција, патувања што ме предизвикаа и места во кои се огледав и спознав некои нови нешта за себе. Секоја моја книга ја доживувам како извесно заокружување на некој личен искуствен циклус, по што следуваат предизвиците на новите почетоци.
Според Вас, дали македонските книжевни награди ја мерат вистинската вредност на едно дело?
Вистинската вредност на едно дело се докажува низ времето. Постојат бројни дела што биле „пред времето“ и не биле соодветно вреднувани, ниту разбрани од публиката и од критиката, па подоцна биле „откриени“ и некои од нив и ден-денес го живеат својот живот под називот ремек-дело. А наградите, воопшто, не само македонските, некогаш можат да бидат доделени за вистинските дела, некогаш се случуваат пропусти. Пропустите може да се должат на повеќе фактори, на пример составот на жири-комисиите, на нивните вкусови или некогаш и на нивните интереси. Сепак, верувам дека вистински квалитетните дела си го наоѓаат својот пат до читателите и сметам дека квалитетот на едно дело е нешто што говори погласно од сите ловорики и пофалби.
Колку наградите навистина му помагаат на еден автор? Влијаат ли тие врз неговата видливост, продажба, преводи или се само „титула“ без реален ефект?
Секако дека влијаат позитивно, значајните книжевни награди со традиција влијаат на сите нешта што ги наведовте. Едноставно, и самата како издавач, кога се интересирам за книжевноста во некои други земји, му верувам на филтерот што ми го нуди репутацијата на дел од тамошните книжевните награди. Се разбира, постојат и награди што наместо позитивно, влијаат негативно врз кариерата на авторот, како што се разноразните признанија, благодарници и многуте први, втори, трети, па дури и педесетти места на разни конкурси доделени од сомнителни организации и квази-фестивали и се состојат од испечатени шаблонски признанија или, уште полошо, станува збор само за ужасно дизајнирани .јпег сликички.
Во Вашето пишување има песни во проза, гранични форми, мешање на жанрови. Како дојдовте до тој експериментален пристап?
Отсекогаш пишувам на таа гранична линија, едноставно, ми се чини најудобно да создавам необременета од категоризирањето на текстот. Некои колеги уште за мојата прва стихозбирка „Комарци“ беа изјавиле: „ова не е поезија!“, исто како што некои за мојот роман „Годишни времиња“ рекоа „ова не е роман“, а други, пак, рекоа „ова е поетски роман“. Сметам дека без оглед на формата на моите дела, во секое од нив доминира поетскиот израз. Она што го споменав и погоре – економичност во изразот, не прераскажувам, не нудам одвишни описи, директна сум и стремам да продрам во читателот, во неговите мисли и ставови, да разбуричкам во тоа што е наводно „општо познато“, да ги предизвикам нивните предрасуди и, најмногу од сѐ, сакам да направам да се преиспитаат себеси додека се огледуваат во текстот.
Колку е автобиографско Вашето творештво?
Па, би рекла во голема мера. Не во смисла на прецизно бележење случки, ликови и чувства, туку дека напишаното секогаш е производ на од мене испроцесирани сопствени или туѓи преживеалици, дека тоа за што пишувам длабоко ме допрело и оставило трајни траги врз моето градење како личност и како автор.
Вашата поезија често ја етикетираат како „феминистичка“. Се согласувате или тоа повеќе ве ограничува отколку што ви отвора простор? Може ли поезијата да биде алатка за феминистичка промена и дали женските авторки овде сè уште мора да бидат „погласни“ за да бидат слушнати?
Тоа како луѓето ги етикетираат нештата не е моја работа. Пишувањето е процес во кој кога создавате му се обраќате на таканаречениот „идеален читател“, а во мојот случај, тој читател е некој што има отворен ум и што може да ја види големата слика на работите и на светот, некој што умее да прави и анализи и синтези со сопствена глава и што ја разбира комплексноста на врските помеѓу луѓето и природата, што нема потреба од етикетирање на авторите и нивните дела и не ги чува во своите ментални „фиоки“, туку си допушта да ги прими, да минат низ него, да ги доживее и да остави и тие да живеат слободно. Не мислам дека треба да бидеме погласни за да бидеме слушнати. Слушнати од кого?! Нашиот читател нѐ слуша и кога шепотиме и кога во минатото жените авторки пишувале и објавувале под машки псевдоними. Вистината и во молкот е погласна од која било стопати извикувана лага. За жал, сметам дека поезијата не е алатка за никаква посериозна општествена промена, но е начин да се допре до читателот и да направи микропромени во неговиот личен светоглед.
Колку македонската книжевна сцена е патријархална? Кој е најголемиот мит кај нас за писателките?
Од времето кога почнав да се бавам со организација на фестивалот „Поетска ноќ во Велестово“ и кога ја отворив „ПНВ Публикации“, што значи пред 20-на години, гледам подобрување и поместување на нештата кон подобро, но далеку сме од тоа како треба да бидат. Во тоа време, единствена жена издавач беше Винка Саздова, и не паметам, освен по некој исклучок, дека жените биле членови на жиријата за доделување книжевни награди, исто како што, ако ја погледнете статистиката ќе видите колку малку жени се добитнички на книжевни награди. Поетесите беа канети да учестуваат на поетските фестивали небаре сме хостеси и служиме само за декор и, за жал, таквата пракса не е целосно избришана, не само кај нас, туку и многу пошироко. Најголемиот мит за писателките можеби е постоењето на т.н. „женско писмо“, што само направи дополнителна штета и читатели со изјави „не читам книги од писателки“, мислејќи дека жените пишуваат само на теми како љубовта (невозвратена) или за мајчинството и домаќинлакот. Жените авторки во никој случај не треба да бидат разликувани од мажите, ова е интелектуална работа, има вешти и невешти писатели и тоа нема врска со тоа дали се мажи или жени.
Каква е состојбата на женските права во Македонија денес? Напредуваме или само се вртиме во круг? Точно ли е дека феминизмот во регионот често е „елитистички“, застапуван од мал број интелектуалки, но далеку од животите на обичните жени?
Кога ќе помислам на жените кај нас, прво мислите ми одат кон случајот на Јилдиз Веапоска, којашто со години е во судки процеси во потрага по правда. Помислувам и на Росица од Велес, и на малата Вања… Помислувам на сите случаи на насилство врз жените, почнувајќи од нивните домови, па нивните работни места, и надвор на улица… Ме ужаснуваат и разните коментари на мрежите што наместо насилниците ги обвинуваат жртвите, но најмногу од сѐ ме вознемирува што немаме соодветен систем за заштита и за спречување на ваквите дејства. Ги почитувам сите обиди да се крене глас за женските права, дури и кога доаѓаат од „елитистичките“ друштва, иако посакувам да бидат поконкретни, поискрени и поширокогледи, зашто, само со дебати и со повремени протести на улиците не ја постигнуваме целта. Жените жртви на насилство не можат да учествуваат на нив, ни требаат акции што со соодветна правна и политичка поддршка ќе доведат до вистински промени, промени во законите, отворање соодветни прифатилишта, за жените навистина да имаат каде и кому да се обратат и да знаат дека ќе бидат соодветно згрижени и заштитени, и ќе ја добијат неопходната поддршка да продолжат со животот без страв.
Би додала и дека не сум многу упатена во сите видови феминизам што денес егзистираат, а ги има неколку, што за момент се прашувам дали на тој начин некој всушност сака да ја разводни идејата. Се доживувам и дејствувам како феминстка на теренот, правам конкретни видливи и практични работи наместо да теоретизирам во морето „-изми“. Фемнизмот за мене не подразбира само достигнување цели во насока на подобрување на женскиот статус, на пример еднакви плати за исти позиции, туку и законски промени насочени кон мажите, како што би било воведувањето еднакво право на породилно отсуство за татковците, куп детали што можеби некому му се чинат неважни, а се прашања на кои треба да се дејствува. Правата на жените се човекови права, а да бидам борбена за правата на жените е заслуга на мојот татко. Сите мажи од моето потесно семејство, но и добар дел од моите соработници и автори имаат про-феминистички ставови. Тоа се луѓе што активно се борат, секој во својата област, да ги поддржат жените и среќна сум што ги имам околу себе.
Може ли млад писател во Македонија да изгради кариера без да биде „прифатен“ од естаблишментот?
Доколку некој млад писател пишува квалитетно и остане доследен на својот повик, верувам дека може да ја изгради својата кариера како автор, односно да изгради свој круг читатели. Но овде би ги ставила под знак прашалник обата термина, и „естаблишментот“ и „кариера“. Во Македонија не постои професија писател, сите писатели работат нешто друго за да преживеат, а тоа значајно влијае и на квалитетот и на квантитетот на издадените книги. Што се однесува до „естаблишментот“, не би можела да посочам што и кој го сочинува. Ми се чини дека во одреден период извесни политички и интелектуални кругови се влијателни, но тоа кај нас е толку променливо, што сметам дека за вистинските писатели е и незначајно. Би го цитирала тука Драги Михајловски, кој во една прилика ми рече: „Квалитетот и трудот никој не може да ги негира, тие се повидливи од сѐ друго.“
Младите писатели денес често објавуваат на социјалните мрежи. На што е тоа знак: на слобода или дека институционалниот систем е нефункционален?
Социјалните мрежи се користат како маркетинг алатка со која писателите ја градат својата публика, но не се замена за вистинското издаваштво. Дека институционалниот систем, главно, само декларативно ги поддржува младите е сосема друг проблем, неповрзан со објавувањето на социјалните мрежи, а таму, се разбира, секој е слободен да сподели нешто што смета дека е соодветно за окото на јавноста.
Што е поголем проблем за македонското издаваштво: недостатокот на пари, или на визија? Кои се се предизвиците да се биде издавач сега и овде?
Најголемиот проблем е недостатокот на визија, би рекла. Поконкретно, недостаток на свест кај сите чинители во процесот за потребата од заедништво и од фер и соодветна институционална поддршка. Министерствата за култура и образование, но и владата треба да разберат дека во оваа доба на идентитетски притисоци од соседите, а јазикот е столбот на одбраната, книжевноста е медиумот низ кој јазикот се одржува жив и витален.
Со години зборувам за маните на годишниот конкурс што го распишува Министерството за култура, од тоа дека понекогаш изгледа добро само на хартија, но во реалнноста има премногу недоследности и можеби ќе ни треба цело друго интервју само за оваа тема. Пред сѐ, треба поголем буџет и фокус на домашните автори, а не да се одвојуваат средства за преводи на изданија што секако се комерцијални, на сметка на оргиналните дела напишани од домашни автори, но ова е само еден елемент од мноштвото. Можеби едно од решенијата е формирање центар за книга каде што стручен тим (вработени) ќе има увид во целогодишната продукција на книги.
Понатаму, во тој центар, преку форми на категоризација, можеби треба да се издвојат најдобрите писатели и да се најде начин да им се овозможи да живеат само од пишување. Вакви примери има во повеќе мали и средно големи држави.
Овде со години се градени многу антикампањи во врска со книгите на македонски (во мотивите не навлегувам, но се насетуваат) што постои цела една голема група читатели што преферира да чита на други јазици. Проблемите се бројни, а системската помош е неопходна бидејќи ние сме мала земја и себеодржлив пазар на книги речиси и не постои.
Треба сите заедно ̶ фелата, заедницата и државата, да сфатиме дека може многу, многу подбро, да ја насочиме енергијата и да почнеме да дејствуваме во две главни насоки: развој на македонската книжевност, но и потешката задача ̶ доближување на книгите (без разлика во која форма), а со тоа и на македонскиот јазик, до најмладите преку нивните алатки во нивниот свет.
Дали верувате дека македонската култура и идентитет се доволно јасно презентирани и препознаени надвор од земјата, или ние сè уште остануваме „невидливи“ во европски и светски рамки? Колку институциите навистина вложуваат во промоција на македонската книжевност во странство? И дали тоа што се прави е доволно сериозно или е „онака“, колку да се каже дека нешто е направено?
Македонската култура и идентитетот не се доволно презентирани и препознаени ни во земјата, погледнете каде се нашите уметници во програмите на општините, а колку пари се трошат за изветвени балкански „ѕвезди“.
Публиката се гради од мали нозе, и полека, ако тие овозможат децата и младите да бидат изложени на квалитет, тогаш и сликата ќе биде поинаква, не веднаш, ама ќе биде. Аналогно на тоа, секој наш успех надвор е инцидент и резултат на голема лична заложба на уметниците. Имаме македонски уметници што многу повеќе се ценети надвор отколку дома.
Да се вратам на прашањето конкретно за македонската книжевност, тоа што се прави за промоција надвор не е ни 10 отсто од сето што би требало да го правиме. Отсуствува реална поддршка за домашните пистели, отсуствува систем што ќе ги одбира најрепрезентативните дела и стратешки ќе ги пласира надвор, немаме агенти за книги, немаме соодветен фонд за поддршка на преводи на други јазици или за гостувања на нашите автори на книжевни фестивали или резиднеции, а и тоа малку што го имаме е закржлавено и нефункционално. Кога сме кај преводите на други јазици, сметам и дека Семинарот за македонски јазик, литература и култура сериозно потфла во градењето база преведувачи од македонски јазик (кои ги има премалку).
Низ сите овие години постоење, резултатите требаше да бидат повеќе од видливи, зашто ако имавме добра стратегија, досега ќе располагавме со сериозна мрежа преведувачи низ светот, но тоа не е случај. А за да го направиме сето тоа, можеме само да препишеме од блиските земји како што се Хрватска и Словенија, или од малку подалеку – Естонија, Латвија…, ова се земји со кои сум имала соработка и ги сметам за држави што умеат да се грижат за домашната книжевност и за нејзиниот пласман надвор.
Во овој контекст, како позитивен скорешен пример би ги споменала Македонските културно информативни центри во Софија и во Истанбул, со бројните активности, настани и заложби за промоција на нашата култура во тие средини, и се надевам дека нивната ангажираност ќе биде препознаена и уште посилно поддржана.
Кои јазици и култури Ве привлекуваат како преведувачка и како читателка, и зошто?
Претпочитам да читам помалку популарни книги, или многу стари или од современи автори. Кога сме кај современите автори, сакам да читам автори што пишуваат на јазици со помал број говорители, како нашиот. Односно, одбирам да ги запознавам книжевните сцени од помалите земји, како што се Естонија, Велс, Исланд, Ирска, Латвија, Фарските Острови… Го правам тоа што би сакала да го прават другите за нас, односно, се надевам дека и македонската книжевност ќе биде преведувана за да допре до нови љубопитни читатели.
Друштвото на писатели на Македонија долго време е предмет на критики. Дека е елитистичко, нефункционално, старомодно. Гледате ли простор за реформа или треба сосема ново здружение што ќе ја преземе улогата?
Во ДПМ членувам од 2015 година и, за жал, како што одминува времето сметам дека шансите нешто таму сериозно да се поправи и да се подобри се многу мали. За подобро да ме сфатат сите што не се од фелата, би го споредила ДПМ со фирмите загубари од транзицијата.
ДПМ некогаш било место со сјај и со општествено значење, а денес се губи меѓу тоа што било и што сака да биде, никако не снаоѓајќи се во денешниот миг и не приспособувајќи се кон современите текови. Друштвото едвај прима нови членови, наместо да биде отворено за сите автори што објавиле книги и да функционира како извесен синдикат што ќе ги поддржува и ќе ги штити правата на своите членови. Некое кусо време функционираше и друштвото на независните писатели што, за жал, згасна. Но и самото негово формирање во 90-тите го гледам како потврда на ова што го кажувам погоре.
Се надевам дека некој од помладите колеги ќе се охрабри да формира ново слично здружение што ќе има јасна цел и визија, јасна мисија, и што ќе биде отворено, современо и функционално. Се разбира, немам против ДПМ да продолжи да си функционира на свој начин, оти знам дека на дел од колегите тоа не им пречи, а дел од колегите, едноставно, се сентимантално врзани за неговата традиција. Бидејќи двете друштва би имале различни цели, сметам дека колегите би можеле, ако сакаат, да членуваат во обете.
Велат дека сте панкерка, а панкот обично значи бунт и анархија. А вие сте и деловна жена што сепак, бара институционален контакт и системска поддршка? Како се справувате со оваа „контроверзност“? Панкот не е само музика, туку и визуелна естетика, начин на живот, па дури и економска позиција („DIY“ издаваштво, самостојни проекти). Колку тоа влијае во водењето на вашата ПНВ Публикации?
Ха-ха (се смее, нов.заб.), како некој што растел во пост-панк ерата, не би се нарекла себеси панкерка во традиционалната смисла на зборот. Едноставно, ми се допаѓаше панк-движењето и од него си ги „украдов“ елементите што ми требаа. Ја слушав/м таа музика, го сакам влијанието што го имаше и врз модната индустрија, но јас најмногу се задржав на пркосот и на преиспитувањето на авторитетите. Во таа смисла, мојата бунтовност, ако сакате по нашки и инает, се идеалното гориво за движење нанапред и спротиводно. Во водењето бизнис нема многу простор за панк-филозофијата, сепак, во издаваштвото често работам на независни и од никого нефинансирани проекти што имаат за цел да градиме заедница или да поттурнам некој млад автор нанапред. Исто така, и во настаните што ги правам преку издавачката куќа или на фестивалите знам да вметнам нешто од таа панк-естетика, што лично ме радува и нѐ прави различни од другите.
Дали денешните млади воопшто имаат простор да бидат „панкери“, или системот и социјалните мрежи го апсорбираат бунтот и го претвораат во маркетинг?
Мислам дека секоја генерација си има свој начин да се изрази и да си дојде до своето, односно, да ги направи промените што од секоја нова генерација, се разбира, се очекуваат. Така отсекогаш биле нештата, така верувам и дека ќе бидат. Алатките низ историјата биле различни, но промената на општествениот поредок е константа. Во што и да се претвораат нештата, каков облик и да имаат, во суштината ќе бидат промените што можеби единствено со различно темпо ќе настануваат. Верувам дека и денешните млади можат, ако сакаат, да бидат „панкери“ на свој начин со алатките што тие ги користат и така да ги реализираат сопствените цели.
Кога на сиот професионален ангажман ќе се додаде дека сте и сопруга и мајка, како успевате да најдете време, енергија и мотивација за организација, творење и воопшто, движење напред?
Моето семејство ми е најголемиот поддржувач, сите што ме познаваат знаат дека со сопругот работиме заедно и во издаваштвото и во организирањето на фестивалите и другите настани, а каде сме ние, таму е и нашиот син. Имаме иста визија и исти интереси, имаме и прекрасни тимови и соработници што ни даваат и сила, и енергија, и поттик и инспирација за следни убави проекти. Едноставно, кога тоа што го работите го работите со љубов и ви дава смисла, се чувствувате полетни и гледате само што е следното.
Бранка Д. Најдовска
Извор…