Познатиот академик, српски лекар, невропсихијатар, психотерапевт и писател, Владета Јеротиќ, во својата книга „Човекот и неговиот идентитет“ објаснува кои се способностите што треба да ги развие еден поединец за да се смета за зрела личност.
„Колку повеќе незрели личности има во едно општество, толку помали се шансите тоа општество да ги постигне своите цели и да овозможи природен развој на многу потенцијални можности, односно способности кои несомнено ги има кај секој човек.
Денешните психолози и психијатри, дури и кога застапуваат различни позиции, се согласија за некои значајни и типични критериуми за сите луѓе кои можат речиси точно да одговорат на тешкото прашање: Што всушност го прави човекот зрела и целосна личност?
Мораме, пред сè, да тргнеме од признатиот факт дека не постои целосно зрела личност или, како што професионално се вели, личност која би била целосно интегрирана. Постојат само степени на зрелост кои, повеќе или помалку, пристапуваат кон оваа замислена, идеална, целосно изградена личност.
Накратко ќе ги дадеме најважните критериуми во психологијата кои ја одредуваат силата на Јас на човекот, односно го покажуваат степенот на неговата зрелост, додека редоследот на овие критериуми не мора да укажува на нивната важност. Дури се чини дека секој од нив има приближно еднаква вредност и еднаква важност.
1. Способност да сакаш некој друг, не само себеси
Нарцисоидните личности, кога се способни воопшто да сакаат некого, тоа го прават така што ќе се сакаат себеси во својот партнер, или себството од сегашноста, или јас од минатото, или јас што би сакале да го имаат во иднина. Јасно е дека таквата љубов кон партнерот не е способна да се откаже од ништо, што значи дека трпи жртви, принцип на кој се заснова самиот живот и без кој не може да се замисли не само хармонично семејство, туку и хармонично општество.
2. Способност да се контролираат сопствените нагони и импулси
Управувањето со нашите агресивни и сексуални енергии, кои ни се даваат биолошки, во форма на вродени инстинкти, започнува многу рано, а колку правилно овие инстинкти се контролираат прво од родителите, а подоцна и од општеството, во голема мера зависи од идниот развој на личноста.
3. Способност да се издржи непријатност, болка и страдање
Принципот на апсолутно задоволство кон кој, според Фројд, се стреми малото дете и кое Фројд со право го спротивставил на принципот на реалноста, постојано демне во секој од нас и затоа мора постојано да биде под наша свесна контрола за да не дозволиме другите да трпат болка и страдање наместо нас (како синоними на животот). Избегнувањето на секаква болка, физичка и ментална, е карактеристика на нашата доба, која и овде ги покажува сите карактеристики на инфантилна регресија.
4. Да се има зрела, а не инфантилна совест
Зрелата совест се покажува и во толеранцијата, но и во контролата на своите инстинктивни желби, и во толеранцијата, но и будноста кон барањата на своето морално битие. Незрелата совест, напротив, базирана на закани, страв и чувство на вина, се однесува садистички или мазохистички кон себе или кон својата околина.
5. Умерена агресивност без реакција на гнев или омраза, но и без прекумерна плашливост
Ако и агресивноста и сексуалноста ни се дадени како суровина во очекување на нејзината поблагородна обработка, тогаш природно е дека треба да сметаме на нив и детско е да ги затвораме очите пред овие моќни сили. Потиснатата агресивност која не наиде на пропуст во моментот кога беше неопходно и до степен што одговара на ситуацијата и нашите обврски како етички суштества, останува неискористена, дива сила која понекогаш треба да се испушти, а најчесто во адекватна ситуација. и со зголемен интензитет.
6. Способност да се биде независен
Ваквата способност ја поседува само онаа личност која веќе успешно ги развила сите други претходно споменати способности. Тоа е целта и круната на индивидуалноста и единствената вистинска гаранција, но и услов на слободата. Само независен, т.е. слободен човек ја знае тајната на зрелото однесување во кое се предава „на Бог божјото, на цар царевото“.
Секој од нас мора прво да одговори на прашањето колку постигнал сам и што направил досега со своите вродени и стекнати таленти. Само тогаш можеме да се свртиме кон општеството и со право да очекуваме стимулации за работа од него.
Нема зрело општество без зрели поединци. И тие се создадени не само од општеството, туку и од самообразованието. Имено, нема друга одговорност, како што рече еден наш филозоф, освен самоодговорност“.
