Биљано, убавино моја!
Токму кога почна да се надѕира уште една една слава, ново звучно актерско име на македонската сцена – ја снема! Од театарот, екраните, државава…
Се врати Билјана Танеска! Темпераментната врањанка и пред се, актерка. Од оние калапи на актери низ кои, како низ кристална призма се прекршува сјајот на сцената. И токму кога почна да се надѕира уште едно славно име – ја снема! Од театарот, екраните, од Македонија. Деновиве меѓу нас, една нова, поинаква или пак, можеби истата Билјана. Сеедно. Се врати – Бица!
– Каде бевте, што работевте последниве две години?
• Бев во Швајцарија, кај моите родители. Учев јазици, се шетав, по малку работев…
– Заминавте токму во моментот кога бевте најангажирана како актерка. Зошто?
• Зашто земјотресите кои ми се случуваа, повеќе не можев да ги издржам. Ниту јас, ниту мојата професија. Човек прави инциденти, особено ако се занимава со уметност, си ги дозволува тие „луксузи“ (кои впрочем, поради притисоците и стресовите што „нормално“ следуваат во ваквите професии, се неопходни), но кога ќе се претера, треба да се знае да се рече – доста! Особено, ако тие почнуваат да штетат и врз здравјето. Се коцкав безмилосно со своите емоции, психа, живот… Се коцкав со Биљана. Тогаш застанав и се прашав себе си: „ја сакам јас Биљана или не?“ Бидејќи ја сакам, заминав. Го допрев дното, но се исправив.
– Како Феникс…
• Да. Како Феникс.
– А, зошто се вративте?
• Затоа што Западот е лажна слика за рајот. Затоа што ги сакам овие луѓе овде, театарот, Македонија. Има еден монолог во „Нотр фам…“: „Мамо, те молам испрати ми ја Македонија во конзерва за ран зеленчук!“ Мислам дека ова се кажува.
– Ја оставивте Швајцарија засекогаш?
• Да. Швајцарија и уште нешто…
– Уште нешто!?
• Една голема љубов од која буквално, избегав.
– Нели треба да е обратно?
• Не. Љубовта е многу несреќна работа. Многу е сиромашно да не знаеш како е кога сакаш, но во исто време многу е тажно кога се случува љубов. Тој мој Зоран (за љубопитните, станува збор за поранешниот кошаркар на „Партизан“, Ѓуриќ), ми се пикна под кожата! Тој беше се она за што сум сонувала. Мојот Моцарт. Го обожував како никој пред тоа! И оној момент кога сфатив дека сум вљубена, станав несреќна. Не можев правилно да мислам, да се движам, да живеам. Љубовта е неспокојна работа. Ако останев со него, ќе го сакав цел живот и цел живот ќе бев несреќна.
– Како ве прифатија колегите?
• Кога се вратив едно време не излегував од дома. Се плашев да се сретнам со луѓето, се плашев од нивните прашања, реакции… За моја среќа, ми понудија да работам во новата претстава „Едмонд“, па така морав да излезам од доброволниот притвор. Колегите беа прекрасни! И оние кои ме сакаа и оние кои не ме сакале, ме прифатија, со многу позитивна енергија. Ми го овозможија чувството на припадност. Кога прв пат отидов на проба, како и претходниот ден да сум била таму. Како двете години неприсутност да се избришаа. Сигурно дека има ситни судири – јас сум темпераментен, инцидентен, нестрплив човек, со свои „специфики“, но тоа е дел од секое тимско работење, од животот.
– Која е денешната Билјана Танеска?
• Онаа од прва година на ФДУ. Со целата радост што ја имав тогаш, со сета љубов кон луѓето и работата од тогаш. Биљана со хоризонти, со држава во себе, со огромни емоции. Биљана со сите пороци и грешки зад себе. Биљана која по секоја (добро) проспиена ноќ, секое утро на онаа Биљана во огледалото и се обраќа со: „Убавино моја!“
Бранка Н. Доневска
„Екран“, 1997 година
Никогаш повеќе на крстопат!
По повеќе од деценија отсуство од државава, актерката Билјана Танеска се врати во Скопје. На десеттина денови, колку што всушност, траеше снимањето на кусометражниот филм на Софија Теодор “Розе танга четврток”, каде Танеска ја игра главната улога. Вели, толку и недостасувала Македонија што би дошла да ја повикале и за училишна приредба. “Се шегувам, секако, но навистина, страшно ми недостасуваше оваа земја, што не можам да поверувам дека сум тука!?” – возбудено повторува, една од најсексапилните, најхаризматичните, најталентираните актерки што воопшто, се појавиле на ова поднебје. Врањанката (родена е во Врање, од мајка Србинка и татко Македонец т.е. охриѓанец) впрочем, уште со самото запишување на скопскиот Факултет за драмски уметности предизвика интерес во театарските кулоари, а веќе во третата година од студирањето (започна со Кирил Ристевски и Владо Цветановски, а дипломираше кај Владимир Милчин) добиваше улоги во професионалните театри, како во претставите “ Подземна република”, “Хамлет машина”, “Едмонд”, “М.М. Е. Кој прв почна”… Ги сними филмовите “Македонска сага” и “Ангели на отпад”. Па ја снема. Па, пак, се појави за повторно да исчезне…
– Добро, каде бевте сите овие години?
• Во Тренто, Северна Италија. Заминав поради семејна несреќа – зетот од сестра ми беше во кома, а само јас можев да отидам и да и помогнам во тешките моменти. По неговата смрт секако дека требаше некое време да бидам покрај сестра си…
– Овде се слушаа најразлични шпекулации. Некои од чаршиските муабети не беа баш пријатни…?
- Не знам што се зборувало, а искрено, не ми е ни грижа. Меѓутоа, точно е дека во тоа време се обидував да излезам од една своја мрачна состојба, предивикана од “убавината на пороците”. И, излегов! Тоа е денес далечно минато. Потоа, се вљубив и посакав се она што е нормално, ако има нешто такво зашто, во овие времиња сите вредности се некако, изместени од своето лежиште.
– Меѓутоа, и пред Италија имавте “излети” надвор…?
- Да, пред тоа, две години престојував во Швајцарија. Таму живее татко ми, но јас останав зашто и тогаш, се вљубив. Се случуваа паузи во мојата работа пред се, од некои мои хирови поточно, незрелост, наивност, но сето тоа е сега за среќа зад мене. Имав долг процесот на себеиспитување, созревање, оценување и проценување. Се надевам веќе никогаш нема да бидам на крстопат!
– Па, како живеете во Италија?
• Имам сопруг, хрватски сликар и прекрасна ќерка со него, Хелена, која има единаесет години и која е најскапоценото нешто во мојот живот. Таа е мојата радост, причина за моето постоење. Со нас живее и мојата мајка. Инаку, работам како преведувач. Ангажирана сум често како асистент – учителка во школите, преведувам книги, често сум и во улога на социјален работник… Накусо, се што е врзано со проблеми во комуникацијата на нашите луѓе со италијанските администрација, здравство, закони…
– Не ви недостасуваше сцената?
• Уф, како не!? Имав две понуди за работа од реномирани театри од Милано и Вогера, но не прифатив зашто во тоа време имав други приоритети. Ќерка ми беше многу мала и и требаше мајка до неа деноноќно, како на секое мало дете. Таа ми беше единствената битна обврска. Подоцна ми се случија некои “ситни” ангажмани како снимањето на еден шпански мјузикл на англиски јазик, па изборот за “Лице на провинцијата Трентино”…
– Македонка беше заштитно лице на италијански регион!?
• Да, чудно нели!? Ме застана еден фотограф на улица и ме праша дали може да ме фотографира. Се согласив и по некое време ми се јавија од неговата агенција да ми соопштат дека сум избрана за заштитно лице на регионот. Знаете, таму се се случува на улица т.е. на кастинзи, аудиции… Многу ретко ќе наидете на школувани актери, кои занаетот го учат во театри, академии, работилници… Мене дури ме викнаа на интервју во Раи Уно затоа што не можеа да се изначудат дека сум поминала четири години во студирање на глума!? Убедена сум дека во радиус од десет километри дека сум единствената актерка со факултет! Всушност, во Италија воопшто, мал е бројот на луѓе со високо образование. Земјата е преубава, но имам впечаток дека феудализмот не е искоренет туку, само му е закачена демократијата.
– Ја следите ли таму театарската уметност?
• Јас го немам ни малку чувството на гастарбајтер, на странец таму. Многу убаво сум прифатена од околината, а ме почитуваат и во работата. Со сопругот постојано добиваме покани за разни манифестации. Следам се што се случува во културата, во Италија и надвор од неа зашто многу патувам. Западниот театар е воопшто, се повеќе свртен кон кабарето, скечот, комерцијата. Многу се вложува во маркетингот, но и се очекува да се вратат парите. Шекспир или Молиер можеби и ќе ги видите, но на сосема поинаков начин. Културата е станата голем бизнис! Така што, единствено ниво на вистинска уметност држи само уште Источна Европа.
– Имаме ли нешто заедничко со Италијанците?
• Заеднички ни е трендот на хомосексуалците. Како и овде и таму сега е многу модерно да си геј!
– Филмот заради кој дојдовте исто се бави со една таква тема… ?
• Па, повеќе би рекла дека се занимава со дискриминацијата, што секако е негативна појава во било кој облик. Се работи за една традиционална и бремена жена чиј сопруг води двоен живот… Мислам дека тоа ќе испадне добар проект особено, што за партнер го имам српскиот актер Бане Јевтиќ, кој ми е навистина едно преубаво професионално откритие. Воодушевена сум од колегата! Дадов се од себе на снимањето зашто, колку што ми недостасуваше Македонија, толку ми недостасуваше и камерата!
– Кога би постоела можност, би се вратиле ли овде засекогаш?
• Веднаш! Меѓутоа, навистина треба да има услови што значи, сериозен и долгорочен ангажман. Имам дете и прво мислам на нејзината егзистенција, опкружувањето во кое ќе расте. Нема тука компромиси! Додека (и, ако се случи) тоа ќе доаѓам и заминувам, но сега ќе доаѓам почесто. Во септември ќе настапам во Благоевград, Бугарија на тамошниот џез фестивал, каде ќе пеам, но и ќе одиграм една мини монодрама, посветена на Мерилин Монро, а има некои најави и за филмски соработки во Скопје и Белград, но се уште ништо не е дефинирано… Сепак, најсреќна би била кога би дошла тука со семејството засекогаш. Ме “уби” таа носталгија! Сакам да го дишам овој воздух кој е на моменти возбудлив, на моменти валкан, но е мој! Многу е тешко да се дише туѓ воздух! Уживам деновиве што се среќавам со пријатели, со познаници, со лица, кои ме донесоа за момент на врвот, но и на дното. Тоа се луѓето што ги сакам, со кои имам размена на емоции, меѓу кои никогаш не сум сама. Македонија е мојот копнеж. Ќерка ми прво научи македонски па, италијански, српски. А да чуете само како ја пее македонската химна!?
Бранка Д. Најдовска
Фото: Игор Тодоровски
„Теа модерна“, 2010 година