Музичката кариера на Горан Бреговиќ трае повеќе од четири децении. Овој роден сараевчанец е потписник на музиката и текстот не само на некои од најлегендарните југословенски балади туку и на најгледаните балкански филмови.
Момчешки шармантен, со чаша виски во раката, без исклучок во бел костум, секогаш следен од експлозивниот звук на трубите, Бреговиќ сè уште под висок напон ја држи публиката каде и да се појави.
Поранешниот студент по филозофија, несуден виолинист и сликар е изработувач и на накит, иако, како што тврди, тоа го правел исклучиво за смирување и опуштање. Иако често е обвинуван дека при компонирањето само ги позајмува и модифицира веќе познатите ноти од балканскиот фолклор, како негови музички соработници се појавуваат имиња како она на Иги Поп, Сезарија Евора, Сезен Аксу, а на неговиот список на обожаватели се наоѓаат и личности како Ерик Клептон и Ернесто Сабато.
Во новинарските кругови е познат и по тоа што ретко дава интервјуа и никогаш информации од својот приватен живот.
Роден е на 22 март 1950 година во Сараево, од татко Хрват и мајка Србинка. За себе секогаш велел дека е Југословен. По разводот на неговите родители тој останал да живее со мајка му, која му ја купила и првата гитара.
Во родниот град студирал филозофија и социологија, но се откажал како апсолвент, со образложение дека жените многу повеќе ги сакаат музичарите отколку професорите. Како што поминува времето на „Бијело дугме“, така Бреговиќ сè повеќе влегува во светот на филмската музика: „Дом за бесење“, „Аризона дрим“, „Кралицата Марго“, „Беше еднаш една земја“…
Последнава деценија активно работи со својот „Оркестар за свадби и погреби“. Бреговиќ е татко на четири ќерки – од своја врска во младоста ја има најстарата Жељка, а со сопругата Џенана ги има – Ема, Уна и Лула.
- Најавено е воскреснување на „Биело дугме“ во чест на 40 години од основањето на бендот. Што очекувате од концертите што следуваат, вклучувајќи го и овој во Скопје?
– Не го славев својот сопствен четириесетти роденден. Како што не сум славел ниеден свој роденден. Никогаш! Но, четириесет години од „Дугме“ некако имав потреба да ги прославам со другите. „Биело дугме“ и мене, а веројатно и на многумина на овие простори ни остави трага во некоја колективна свест. Отсвирив веќе неколку роденденски концерти во Марибор, Љубљана и Виена и уживав! Убаво е чувството кога ќе се собереме сите и ги пееме старите песни.
Секако, има моменти во животот што сакате да ги заборавите и такви што се трудите да ги запомните. Јас најмногу би сакал тие два-три часа што ќе ги поминам на концертот во Скопје да ги запомнам како убав момент од мојот живот. Не се сомневам дека ќе биде така, но посакувам истото чувство да го има и публиката.
- Заедно со роденденскиот албум се најавува и печатење публикација во којашто ќе има многу необјавени фотографии, записи, документи…
– Книги за „Биело дугме“ и досега има многу. Јас ја видов книгата на Душан Вјесиќ, што ми изгледа како коректно и убаво четиво за некој што би сакал да се информира за тоа време, а не само за конкретниот бенд. „Биело дугме“ имаше човечка биографија: неколку момчиња тргнуваат да свират во стриптиз-бар, а стигнуваат до нереалистични сцени и незапаметени масовност и посетеност. Сепак, тоа беше долг пат и секој момент од тој пат беше некаква капка од нашите животи.
Конкретно, ќе излезат неколку книги, а ние конечно го обединивме каталогот на „Кроација рекордс“, што е сопственик на шест ЛП-изданија, а јас сум сопственик на три ЛП-плочи. Значи, излегува едно големо луксузно издание од девет винили, но планирана е и ЦД-верзија на целиот материјал. Колекционерите ќе се израдуваат затоа што тоа ќе биде целокупната музичка колекција на „Биело дугме“.
- Дали ова навраќање на „Дугме“ е можеби компензација за тоа што никогаш не напишавте своја автобиографија?
– Јас не сакам да пишувам мемоари. Слабо гледам наназад, затоа што животот секогаш ме принудувал да гледам кон иднината. Како и на секој „сараевчанец“, мојот живот се дели на оној пред војната и оној по неа. Да нема забуна, вториот е принуден живот. А сепак, иако принуден, од почеток по вторпат, тој мој втор живот е најубавото нешто што ми е подарено принудно.
- Како гледате на времето на Вашата најголема слава? Какви емоции буди кај Вас тој период од животот?
– Знаете, дури и најгламурозната рутина сепак е само рутина. Она што најмногу вреди и е најважно, во секој случај, е почетокот. „Биело дугме“ е бендот што го одбележа тој мирен и среќен период на животот во Југославија. Не само јас, туку многумина на тој период од нашето заедничко живеење гледаат како на среќен. Од Вардар до Триглав.
- Во ју-рок енциклопедијата, музиката на „Биело дугме“ е заведена под поимот „овчарски рок“. Се согласувате ли со ваквата терминологија?
– Не сум сигурен дека тоа е баш среќно избран термин, но факт е дека тоа беше наш рокенрол. Автентичен! Таа музика имаше врска со нашата традиција. Тешко е во музичката историја да се најде некој што не поаѓал од некоја своја музичка традиција, обидувајќи се во тој процес на создавање да остави нешто и за оние што доаѓаат по него. „Биело дугме“ беше на линијата на стариот, но во исто време создаде и остави своја нова современа музичка трага.
- Во едно свое интервју кажавте дека сте автентичен „супкултурен производ на комунизмот“. Зошто мислите така?
– Бендот живееше во период на комунизмот, а во тој период вие не се плеткате во културата, ако не сакате да ги извалкате рацете. Културата во тоа време беше систем од вредности произведени од политиката. Така, како и повеќето добри работи во културата на дваесеттиот век, и „Биело дугме“ дојде до супкултурата. Ако ги погледнете сите најзначајни достигнувања во минатиот век, од кубистите до надреалистите, ќе заклучите дека сите дошле од некое супкултурно милје.
- Вашата професионална работа се дели на два дела. Горан до „Дугме“ и Горан со трубачите. Зошто Вашиот оркестар е за свадби и погреби?
– Она што ме разликува од другите слични вакви оркестри е тоа што јас се обидувам да пишувам современа музика, а да бидам опкружен со тие формати на музичари. Јас во Скопје ќе стигнам со тој најмал формат на трубачки оркестар – десетмина на сцената. Годинава свирам пет или шест различни програми и во зависност од тоа формацијата се шири или се стеснува. Кај вас ќе дојдам со Ален Исламовиќ, кој е последен пејач на „Биело дугме“, за кого тврдам дека е во одлична форма.
- Што е тоа толку инспиративно во ромската култура?
– Не сум ни прв ни последен композитор во историјата на музиката што е восхитен од најразличните таленти што ги изнедрува ромската култура. Таму има материјал и историја колку што сакате. Знаете, кај нас се вели дека ако се занимавате со музика, вие се занимавате со „циганска работа“. Кога ги донесов дома првите пари заработени од свирка, татко ми, кој беше полковник, ми рече: „Не сакам да се занимаваш со таа циганска работа“. А, јас и ден-денес го правам тоа!
- Зборувате ли ромски?
– Не, не зборувам ромски, но кога пишувам ми помагаат пријателите од моето опкружување. Примамливо е да пишуваш на ромски, затоа што тој јазик се римува многу лесно. Темите на моите песни што се пишувани на овој јазик, во принцип, не се ромски теми. Вистинските емоционални и експлозивни цигански теми ги пишуваше Шабан Бајрамовиќ. Не мислам дека моите песни се ромски. Тие се само напишани на ромски јазик.
- Евидентно е дека повеќе не пишувате романтични, љубовни песни, ниту, пак, пишувате на српско-хрватски јазик. Зошто?
– Јас веќе не пишувам на српско-хрватски бидејќи тој јазик не постои повеќе. Некогаш кога ми е тешко пишувам на ромски, бидејќи тоа е последниот заеднички јазик на сите оние што живееја во Југославија. По потреба, некогаш пишувам на свој измислен јазик, обично кога компонирам нешто за хор.
- На која адреса живеете сега? Каде Ви е семејството?
– Пред војната секогаш мислев дека адресата ми е таму каде што ми стојат костимот за капење и зимското палто. Кога ќе ви се случи војна, не знаете веќе каде ви се килотите и чорапите и се навикнувате домот да ви биде насекаде. Јас денес би можел објективно да живеам на неколку места. На почетокот на војната се затеков во Париз. Тоа беше среќа, бидејќи во поголемите градови во Европа ако сте од овдешните наши краишта можете да бидете или крадец или физички работник. Но, уметник тешко. Париз има долга традиција да ги прифаќа странските уметници како свои од времето кога скандинавските писатели, руските дисиденти и шпанските сликари престојувале таму.
Малку пробав да живеам и во Њујорк, но повторно се вратив во Париз. Сега сум таму, заедно со моето семејство. Работата е во тоа што јас не можам да работам таму! Јас работам кај нас. Моето ателје и моето студио се во Белград. Истовремено, сè што ме интересира од музиката е неколку стотини километри околу мене.
- Како е да се биде татко на четири ќерки? Каков однос имате со нив?
– Да тргнев навреме со децата, веројатно би ги имал десетина досега. Многу сакам деца. За децата мајките се неопходност, а татковците служат за… не знам точно за што служат. Мајките се тука секој ден, а татковците само во случај ако се појави некој посериозен проблем, па треба да го решат.
Ноне Абрашева Ноциќ
„Теа модерна“, 2014 година